Overige gegevens

Aan: de algemene vergadering en de raad van commissarissen van Beter Bed Holding N.V.

Verklaring over de jaarrekening 2017

Ons oordeel
Naar ons oordeel:

• geeft de geconsolideerde jaarrekening van Beter Bed Holding N.V. een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van de groep op 31 december 2017 en van het resultaat en de kasstromen over 2017, in overeenstemming met de International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie (EU-IFRS) en met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW);
• geeft de vennootschappelijke jaarrekening van Beter Bed Holding N.V. een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van de vennootschap op 31 december 2017 en van het resultaat over 2017 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.

Wat we hebben gecontroleerd
Wij hebben de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 Beter Bed Holding N.V. te Uden (‘de vennootschap’) gecontroleerd. De jaarrekening omvat de geconsolideerde jaarrekening van Beter Bed Holding N.V. en haar dochtermaatschappijen (samen: ‘de groep’) en de vennootschappelijke jaarrekening.

De geconsolideerde jaarrekening bestaat uit:

• de geconsolideerde balans per 31 december 2017;
• de volgende overzichten over 2017: de geconsolideerde winst-en-verliesrekening, het geconsolideerde overzicht van het totaalresultaat, het geconsolideerde mutatieoverzicht eigen vermogen en het geconsolideerde kasstroomoverzicht; en
• de toelichting met een overzicht van de belangrijke grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen.

De vennootschappelijke jaarrekening bestaat uit:

• de vennootschappelijke balans per 31 december 2017;
• de vennootschappelijke winst-en-verliesrekening over 2017; en
• de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen.

Het stelsel voor financiële verslaggeving dat is gebruikt voor het opmaken van de geconsolideerde jaarrekening is EU-IFRS en de relevante bepalingen uit Titel 9 Boek 2 BW en het stelsel dat is gebruikt voor het opmaken van de vennootschappelijke jaarrekening is Titel 9 Boek 2 BW.

De basis voor ons oordeel
Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de paragraaf ‘Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening’.

Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

Onafhankelijkheid
Wij zijn onafhankelijk van Beter Bed Holding N.V. zoals vereist in de Europese verordening betreffende specifieke eisen voor de wettelijke controles van financiële overzichten van organisaties van openbaar belang, de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta), de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assuranceopdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA).

Onze controle-aanpak
Samenvatting en context
Beter Bed Holding N.V. is een Europese retailorganisatie in de detail- en groothandel van bedden en matrassen. De groep bestaat uit verschillende groepsonderdelen en daarom hebben wij de reikwijdte en aanpak van de groepscontrole overwogen zoals uiteengezet in de paragraaf ‘De reikwijdte van onze groepscontrole’. We hebben in het bijzonder aandacht besteed aan de gebieden die gerelateerd zijn aan de specifieke bedrijfsactiviteiten van de groep, te weten netto-omzet en voorraden.

Als onderdeel van het ontwerpen van onze controle-aanpak hebben wij de materialiteit bepaald en het risico van materiële afwijkingen in de jaarrekening geïdentificeerd en ingeschat. Wij besteden bijzondere aandacht aan die gebieden waar de directie belangrijke schattingen heeft gemaakt, bijvoorbeeld bij significante schattingen waarbij veronderstellingen over toekomstige gebeurtenissen worden gemaakt die inherent onzeker zijn. In de paragraaf schattingen van de jaarrekening heeft de entiteit de schattingsposten en de belangrijkste bronnen van schattingsonzekerheid uiteengezet. Als retailorganisatie vormen de voorraden 42% van het balanstotaal van Beter Bed Holding N.V. De waardering van deze voorraden bevat een belangrijk schattingselement welke deels is gebaseerd op de inschatting van het management. Op basis van het schattingselement voor de waardering, alsmede de absolute omvang van de voorraden, achten we het bestaan en de waardering van de voorraden een kernpunt van onze controle. Dit is verder uitgewerkt in de ‘De kernpunten van onze controle’ sectie van deze controleverklaring.

Beter Bed Holding N.V. heeft strategische doelstellingen op het gebied van het verhogen van klanttevredenheid en de groei van zowel omzet als marktaandeel. Hiertoe worden investeringen gedaan in online oplossingen, winkelformules en uitbreiding van winkels in verschillende landen. Als gevolg hiervan kijken stakeholders met name naar de ontwikkeling van de omzet. Dit heeft ertoe geleid dat wij de juistheid van de netto-omzet geïdentificeerd hebben als tweede kernpunt van onze controle en als basis gebruiken voor het bepalen van de materialiteit, zoals wij nader zullen toelichten in de betreffende paragraaf.

Bij al onze controles besteden wij aandacht aan het risico van het doorbreken van de interne beheersingsmaatregelen door de directie waaronder het evalueren van risico’s op materiële afwijkingen als gevolg van fraude op basis van een analyse van mogelijke belangen van de directie.

Wij hebben er voor gezorgd dat de controleteams, zowel op groepsniveau als op het niveau van de groepsonderdelen, over voldoende specialistische kennis en expertise beschikten die nodig zijn voor de controle. Wij hebben daarom specialisten op het gebied van IT, belastingen en personeelsbeloningen in ons team opgenomen.

De hoofdlijnen van onze aanpak waren als volgt:

Materialiteit Materialiteit: € 4.000.000. Reikwijdte van de controle We hebben controlewerkzaamheden uitgevoerd op 3 entiteiten. We hebben de volledige financiële overzichten gecontroleerd van Beter Bed B.V., BBH Services GmbH & Co. KG (geconsolideerd) en Matratzen Concord GmbH (Wenen, Oostenrijk) in het kader van onze controle van de geconsolideerde jaarrekening van Beter Bed Holding N.V. Wij hebben de accountant bezocht die de werkzaamheden heeft uitgevoerd voor de controle van de Duitse en Oostenrijkse entiteiten. Dekking controlewerkzaamheden: 89% van de geconsolideerde omzet, 88% van het geconsolideerde balanstotaal en 73% van het geconsolideerde resultaat voor belastingen. Kernpunten Juistheid van de netto-omzet. Bestaan en waardering van de voorraden.

Materialiteit
De reikwijdte van onze controle wordt beïnvloed door het toepassen van materialiteit. Het begrip ‘materieel’ wordt toegelicht in de paragraaf ‘Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening’.

Wij bepalen, op basis van ons professionele oordeel, kwantitatieve grenzen voor materialiteit waaronder de materialiteit voor de jaarrekening als geheel, zoals uiteengezet in onderstaande tabel. Deze grenzen, als ook de kwalitatieve overwegingen daarbij, helpen ons om de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden voor de individuele posten en toelichtingen in de jaarrekening te bepalen en om het effect van onderkende afwijkingen, zowel individueel als gezamenlijk, op de jaarrekening als geheel alsmede op ons oordeel, te evalueren. 

Materialiteit voor de groep		€ 4.000.000 (2016: € 4.000.000).
Hoe is de materialiteit bepaald		Wij bepalen de materialiteit op basis van ons professionele oordeel. Als basis voor deze oordeelsvorming gebruikten we 1% van de netto-omzet.
De overwegingen voor de gekozen benchmark		We gebruikten netto-omzet als de primaire, algemeen geaccepteerde, benchmark, op basis van onze analyse van de gemeenschappelijke informatiebehoeften van gebruikers van de jaarrekening. Op basis daarvan zijn wij van mening dat netto-omzet een belangrijk kengetal is voor de financiële prestaties van de vennootschap. Het resultaat voor belasting is geen geschikte benchmark omdat deze zou leiden tot grote fluctuaties van jaar tot jaar in de materialiteit.
Materialiteit voor groepsonderdelen		Aan elk groepsonderdeel, binnen de reikwijdte van onze controle, is, op basis van onze oordeelsvorming, een materialiteit toegerekend die lager ligt dan de materialiteit voor de groep als geheel. De materialiteit die we hebben toegerekend aan de groepsonderdelen lag tussen de € 3.500.000 en € 4.000.000.

Wij houden ook rekening met afwijkingen en/of mogelijke afwijkingen die naar onze mening om kwalitatieve redenen materieel zijn.

Wij zijn met de raad van commissarissen overeengekomen dat wij aan de raad van commissarissen tijdens onze controle geconstateerde afwijkingen boven de € 100.000 (2016: € 100.000) rapporteren alsmede kleinere afwijkingen die naar onze mening om kwalitatieve redenen relevant zijn.

De reikwijdte van onze groepscontrole
Beter Bed Holding N.V. staat aan het hoofd van een groep van entiteiten. De financiële informatie van deze groep is opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening van Beter Bed Holding N.V.

Wij hebben de reikwijdte van onze controle zodanig bepaald dat we voldoende controlewerkzaamheden verrichten om in staat te zijn een oordeel te geven over de jaarrekening als geheel. Daarbij hebben wij, onder meer, in aanmerking genomen de managementstructuur van de groep, de aard van de activiteiten van de groepsonderdelen, de bedrijfsprocessen en interne beheersingsmaatregelen en de bedrijfstak waarin de vennootschap opereert. Op grond hiervan hebben wij de aard en omvang van de werkzaamheden bepaald op het niveau van de groepsonderdelen die noodzakelijk waren om door het groepsteam en door de accountant van de groepsonderdelen te worden uitgevoerd.

De groepscontrole heeft zich voornamelijk gericht op de significante onderdelen BBH Services GmbH & Co. KG (geconsolideerd) en Beter Bed B.V. Voor BBH Services GmbH & Co. KG vindt een sub-consolidatie plaats van de Duitse entiteiten.

Bij deze twee groepsonderdelen zijn controles van de volledige financiële informatie uitgevoerd omdat deze groepsonderdelen individueel een significante financiële omvang hebben. Additioneel zijn drie groepsonderdelen in de reikwijdte van de groepscontrole betrokken om voldoende dekking te verkrijgen voor de controle van individuele posten van de geconsolideerde jaarrekening. Wij hebben het volledige financiële overzicht van Matratzen Concord GmbH (Wenen, Oostenrijk) gecontroleerd. Bij de groepsonderdelen Beter Beheer B.V. en Beter Bed Holding N.V. zijn specifieke controlewerkzaamheden verricht.

In totaal hebben wij met het uitvoeren van deze werkzaamheden de volgende dekking over onderstaande jaarrekeningposten verkregen:

Omzet		89%
Balanstotaal		88%
Resultaat voor belasting		73%

De groepsonderdelen die niet onder de reikwijdte van de controle vallen vertegenwoordigen geen van allen meer dan 5% van de geconsolideerde omzet of het geconsolideerde balanstotaal. Op de financiële informatie van deze resterende groepsonderdelen hebben we op groepsniveau, onder meer, cijferanalyses uitgevoerd om onze inschatting, dat deze onderdelen geen significante risico’s op materiële fouten bevatten, te bevestigen.

Bij de groepsonderdelen Beter Bed B.V., Beter Beheer B.V. en Beter Bed Holding N.V. hebben wij zelf controlewerkzaamheden uitgevoerd. Wij hebben gebruik gemaakt van een andere accountant bij de controle van de onderdelen BBH Services GmbH & Co. KG (geconsolideerd) en Matratzen Concord GmbH (Wenen, Oostenrijk).

Waar controlewerkzaamheden zijn uitgevoerd door de accountant van de groepsonderdelen, hebben wij de mate waarin onze betrokkenheid noodzakelijk was bepaald om in staat te zijn een conclusie te trekken of voldoende en geschikte controle-informatie betreffende deze onderdelen is verkregen als basis voor ons oordeel bij de geconsolideerde jaarrekening als geheel.

Aan de andere accountant van de genoemde groepsonderdelen hebben wij voor aanvang van hun controlewerkzaamheden instructies gestuurd waarbij wij onder meer de uitkomsten van onze risicoanalyse voor de controle van de jaarrekening van Beter Bed Holding N.V. hebben inbegrepen. Door het groepsteam zijn alle verstrekte rapporten met betrekking tot de controleaanpak en bevindingen van de accountant van de groepsonderdelen beoordeeld. Voor beide groepsonderdelen heeft het groepsteam een aantal relevante werkdocumenten van de andere accountant beoordeeld. Tevens hebben wij de andere accountant meerdere keren bezocht en zijn bijvoorbeeld bij de eindbesprekingen voor de jaareindecontroles bij BBH Services GmbH & Co. KG. en Matratzen Concord GmbH geweest.

De consolidatie van de groep, de toelichtingen in de jaarrekening en een aantal aspecten zoals op aandelen gebaseerde beloningen, belastingen, bijbehorende toelichtingen en de vennootschappelijke jaarrekening van Beter Bed Holding N.V. zijn ook door het groepsteam gecontroleerd.

Door bovengenoemde werkzaamheden bij (groeps)onderdelen, gecombineerd met aanvullende werkzaamheden op groepsniveau, zijn wij in staat geweest om voldoende en geschikte controle-informatie met betrekking tot de financiële informatie van de groep te verkrijgen als basis voor ons oordeel over de jaarrekening.

De kernpunten van onze controle
In de kernpunten van onze controle beschrijven wij zaken die naar ons professionele oordeel het meest belangrijk waren tijdens de controle van de jaarrekening. De kernpunten hebben wij met de raad van commissarissen gecommuniceerd. De kernpunten vormen geen volledige weergave van alle risico’s en punten die wij tijdens onze controle hebben geïdentificeerd en hebben besproken. Wij hebben in deze paragraaf de kernpunten beschreven met daarbij een samenvatting van de op deze punten door ons uitgevoerde werkzaamheden.

Wij hebben onze controlewerkzaamheden met betrekking tot deze kernpunten bepaald in het kader van de jaarrekeningcontrole als geheel. Onze bevindingen ten aanzien van individuele kernpunten moeten in dat kader worden bezien en niet als afzonderlijke oordelen over deze kernpunten of over specifieke elementen van de jaarrekening.

De kernpunten in onze controle zijn gelijk aan voorgaand jaar.

Kernpunten		Onze controlewerkzaamheden op de kernpunten
Juistheid van de netto-omzet Toelichting 12 geconsolideerde balans en winst-en-verliesrekening Netto-omzet is een belangrijk kengetal op basis waarvan de performance van de organisatie wordt beoordeeld (zie ook materialiteit). Het risico is aanwezig dat de netto-omzet te hoog wordt weergegeven, daarom is dit een kernpunt van onze controle. De netto-omzet wordt in de jaarrekening verwerkt op het moment dat de verkooptransactie is gerealiseerd, dat wil zeggen als de goederen zijn geleverd aan de klant en de onderneming geen belangrijke economische risico’s meer loopt. De onderneming realiseert haar netto-omzet via verkoop in fysieke winkels en door online verkopen. Levering heeft plaatsgevonden wanneer de goederen zijn betaald en verstrekt in de winkel of wanneer de goederen zijn betaald en afgeleverd op locatie. De verkooptransacties worden voornamelijk geautomatiseerd verwerkt.		We hebben de belangrijkste door management geïmplementeerde (geautomatiseerde) interne beheersmaatregelen, welke een juiste verwerking van verkooptransacties beogen te waarborgen, in opzet en bestaan beoordeeld en geëvalueerd. Hieronder vallen onder andere de interne beheersmaatregelen met betrekking tot de interface tussen het kassa-systeem en de financiële administratie, het vier-ogen principe dat wordt gehanteerd bij het doorvoeren van prijswijzigingen, de aansluiting van de afdrachten van chauffeurs met de bankontvangsten en financiële administratie en geautomatiseerde ‘three-way-match’. Tevens hebben wij via een deelwaarneming kennis genomen van de interne representatie(s) waarin het lokale management verantwoordelijkheid neemt voor haar gerapporteerde netto-omzet en vastgesteld deze geen bijzonderheden bevatten welke richtinggevend konden zijn voor onze controle op de netto-omzet. Verder hebben we de werking vastgesteld van die interne beheersmaatregelen die wij relevant achten voor onze controle. De belangrijkste interne beheersmaatregel voor de juistheid van de netto-omzet betreft de in SAP geautomatiseerde ‘three-way-match’. Wij hebben de Information Technology General Controls (ITGC) beoordeeld als randvoorwaarde om met behulp van data-analyse software de ‘three-way-match’ tussen verkooporder-levering-factuur opnieuw vast te stellen. Wij hebben daarbij de aansluiting gemaakt met de verkooporder, pakbon en factuur. Hierbij zijn geen materiële bevindingen geconstateerd. Verder hebben wij richtinggevende cijferbeoordelingen uitgevoerd op de gerealiseerde netto-omzet door middel van filiaalvergelijkingen. De uitkomsten van de testwerkzaamheden op de interne beheersmaatregelen, de door ons uitgevoerde herhaling van de ‘three-way-match’ en de richtinggevende cijferbeoordelingen waren bepalend voor de aard en omvang van de aanvullend uitgevoerde gegevensgerichte werkzaamheden welke voornamelijk bestaan uit het valideren van individuele verkooptransacties door aansluiting met bewijs van levering (levering op locatie) of goederen afgifte. Ook hebben wij gegevensgerichte werkzaamheden uitgevoerd op verstuurde credit nota’s gedurende het controlejaar en na jaareinde alsmede een juiste afgrenzing van de omzet per jaareinde. Deze gegevensgerichte werkzaamheden hebben niet tot te rapporteren bevindingen geleid.

Kernpunten		Onze controlewerkzaamheden op de kernpunten
Bestaan en waardering van de voorraden Toelichting 4 geconsolideerde balans en winst-en-verliesrekening De voorraden van € 66 miljoen vormen 42% van het balanstotaal van Beter Bed Holding N.V. Deze voorraden betreffen winkelvoorraden en voorraden in de distributiecentra. Vanuit de absolute omvang van de voorraden beschouwen wij het bestaan van deze voorraden als een kernpunt van onze controle. De voorraden worden gewaardeerd tegen kostprijs of lagere opbrengstwaarde. De kostprijs van de voorraad bestaat uit verschillende componenten, waaronder toegerekende inkoopkortingen. Het toerekenen van inkoopkortingen, en het bepalen van een eventuele afwaardering op basis van historische kostprijs en gerealiseerde marges naar lagere marktwaarde, is deels gebaseerd op de inschatting van het management. Door het schattingselement en de hieraan verbonden schattingsonzekerheid achten wij ook de waardering van de voorraden een kernpunt van onze controle.		Onze controleaanpak voor het bestaan van de voorraad omvat voornamelijk het testen van daarvoor relevante interne beheers­maatregelen, in het bijzonder de door het management geïmplementeerde periodieke voorraadinventarisaties en de geautomatiseerde verwerking van de voorraadmutaties. Wij hebben op basis van een selectie van winkels en distributiecentra zelf voorraadtellingen bijgewoond ter controle van de intern uitgevoerde tellingen, op verschillende momenten gedurende het boekjaar. De uitkomsten daarvan hebben wij vergeleken met de door medewerkers uitgevoerde tellingen en hierbij hebben wij geen materiële verschillen geconstateerd. Daarnaast hebben wij voor een aantal distributiecentra per jaareinde de voorraad via een deelwaarneming geïnventariseerd. De uitkomsten daarvan hebben wij vergeleken met de voorraadadministratie en hierbij hebben wij geen materiële verschillen geconstateerd. Voor de waardering van de voorraden hebben wij gegevensgerichte werkzaamheden verricht op de historische kostprijs, gerealiseerde marges en op de waardering van de incourante voorraden. De historische kostprijs hebben wij getest door middel van een deelwaarneming waarbij de verantwoorde kostprijs is aangesloten met onder andere de inkoopfactuur. Hierbij zijn geen materiële verschillen geconstateerd. Wij hebben aan de hand van verkooptransacties geanalyseerd of op voorraden (structureel) negatieve marges zijn behaald door middel van recente verkoopfacturen uit januari en februari 2018 teneinde vast te stellen of de inschatting van het management met betrekking tot het eventueel moeten afwaarderen van de voorraden aanvaardbaar is. Tevens hebben wij een analyse uitgevoerd op de omloopsnelheid van voorraden en de uitkomsten daarvan vergeleken met de inschatting van het management ten aanzien van de courantheid van de voorraden. Deze werkzaamheden hebben niet tot te rapporteren bevindingen geleid.  Met betrekking tot de component toegerekende inkoopkorting van de kostprijs van de voorraad hebben wij een deelwaarneming gedaan op de door het management gemaakte calculatie van de inkoopkorting aan de hand van de onderliggende contracten. De reeds afgewikkelde inkoopkortingen zijn aangesloten met de daadwerkelijke afrekening via de bank. Tevens hebben wij de rekenkundige juistheid van de toerekening van de inkoopkorting aan de voorraad op basis van deelwaarneming per jaareinde getoetst. Tot slot hebben wij voor de grootste leveranciers, welke niet zijn opgenomen in de berekening, vastgesteld dat hier geen inkoopkorting wordt ontvangen en deze daarom terecht niet is meegenomen in de voorraadwaardering. Hierbij hebben wij vastgesteld dat er in 2018 geen credit nota’s zijn ontvangen. Op basis van de verrichte werkzaamheden hebben wij geen materiële bevindingen geconstateerd.

Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen andere informatie

Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag andere informatie, die onder andere bestaat uit:

• het Verslag van de directie;
• het MVO;
• het Corporate governance;
• het Bericht van de raad van commissarissen; en
• het Remuneratierapport.

Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie:

• met de jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen bevat;
• alle informatie bevat die op grond van Titel 9 Boek 2 BW is vereist.

Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de jaarrekeningcontrole of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat.

Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in Titel 9 Boek 2 BW en de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening.

De directie is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder het verslag van de directie en de overige gegevens in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.

Verklaring betreffende overige door wet- en regelgeving gestelde vereisten

Onze benoeming
Wij zijn op 19 mei 2015 benoemd als externe accountant van Beter Bed Holding N.V. door de raad van commissarissen volgend een besluit van de algemene vergadering op 19 mei 2015 dat jaarlijks is herbevestigd door de aandeelhouders. Wij zijn nu voor een onafgebroken periode van 3 jaar accountant van de vennootschap.

Geen verboden diensten
Wij hebben, naar ons beste weten en overtuiging, geen verboden diensten, als bedoeld in artikel 5, lid 1 van de Europese verordening betreffende specifieke eisen voor de wettelijke controles van financiële overzichten van organisaties van openbaar belang, geleverd.

Geleverde diensten
De diensten die wij, in aanvulling tot de controle van de jaarrekening, hebben geleverd aan de vennootschap en haar dochtermaatschappijen, in de periode waarop onze wettelijke controle betrekking heeft, zijn toegelicht in punt 21 van de toelichting van de jaarrekening.

Verantwoordelijkheden met betrekking tot de jaarrekening en de accountantscontrole

Verantwoordelijkheden van de directie en de raad van commissarissen voor de jaarrekening
De directie is verantwoordelijk voor:

• het opmaken en het getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met EU-IFRS en met Titel 9 Boek 2 BW; en voor
• een zodanige interne beheersing die de directie noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude.

Bij het opmaken van de jaarrekening moet de directie afwegen of de vennootschap in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemde verslaggevingsstelsels moet de directie de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij de directie het voornemen heeft om de vennootschap te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. De directie moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de vennootschap haar bedrijfsactiviteiten kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening.

De raad van commissarissen is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het proces van financiële verslaggeving van de vennootschap.

Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening
Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel.

Ons controleoordeel beoogt een redelijke mate van zekerheid te geven dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een redelijke mate van zekerheid is een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle afwijkingen ontdekken.

Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel.

Een meer gedetailleerde beschrijving van onze verantwoordelijkheden is opgenomen in de bijlage bij onze controleverklaring.

Rotterdam, 1 maart 2018
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.



Origineel getekend door drs. W.C. van Rooij RA

In aanvulling op wat is vermeld in onze controleverklaring hebben wij in deze bijlage onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening nader uiteengezet en toegelicht wat een controle inhoudt.

De verantwoordelijkheden van de accountant voor de controle van de jaarrekening
Wij hebben deze accountantscontrole professioneel-kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze doelstelling is om een redelijke mate van zekerheid te verkrijgen dat de jaarrekening vrij van materiële afwijkingen als gevolg van fouten of fraude is.

Onze controle bestond onder andere uit:

• Het identificeren en inschatten van de risico’s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico’s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing.
• Het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de vennootschap.
• Het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door de directie en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan.
• Het vaststellen dat de door de directie gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de vennootschap haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een onderneming haar continuïteit niet langer kan handhaven.
• Het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen en het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen.

Gegeven onze eindverantwoordelijkheid voor het oordeel zijn wij verantwoordelijk voor de aansturing van, het toezicht op en de uitvoering van de groepscontrole. In dit kader hebben wij de aard en omvang van de uit te voeren werkzaamheden voor de groepsonderdelen bepaald om te waarborgen dat we voldoende controlewerkzaamheden verrichten om in staat te zijn een oordeel te geven over de jaarrekening als geheel. Bepalend hierbij zijn de geografische structuur van de groep, de omvang en/of het risicoprofiel van de groepsonderdelen of de activiteiten, de bedrijfsprocessen en interne beheersingsmaatregelen en de bedrijfstak waarin de vennootschap opereert. Op grond hiervan hebben wij de groepsonderdelen geselecteerd waarbij een controle of beoordeling van de financiële informatie of specifieke posten noodzakelijk was.

Wij communiceren met de raad van commissarissen onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing. In dit kader geven wij ook een verklaring aan het auditcomité op grond van artikel 11 van de Europese verordening betreffende specifieke eisen voor de wettelijke controles van financiële overzichten van organisaties van openbaar belang. De in die aanvullende verklaring verstrekte informatie is consistent met ons oordeel in deze controleverklaring.

Wij bevestigen aan de raad van commissarissen dat wij de relevante ethische voorschriften over onafhankelijkheid hebben nageleefd. Wij communiceren ook met hen over alle relaties en andere zaken die redelijkerwijs onze onafhankelijkheid kunnen beïnvloeden en over de daarmee verband houdende maatregelen om onze onafhankelijkheid te waarborgen.

Wij bepalen de kernpunten van onze controle van de jaarrekening vanuit alle zaken die wij met de raad van commissarissen hebben besproken. Wij beschrijven deze zaken in onze controleverklaring, tenzij dit is verboden door wet- of regelgeving of in buitengewoon zeldzame omstandigheden wanneer het niet vermelden in het belang is van het maatschappelijk verkeer.